benim bildiğim kadarıyla mihrimah sultan değilmiş Mimar Sinanı istemeyen Mihrimah Sultan değilmiş. Hürrem Sultan rüstem paşaya vermiş Mihrimah Sultanı.

gizli aşk

Öncelikle belirtmeliyim ki, ne tarihi vesikalarda, ne de akademik eserlerde “etekli bir kadına benzetilme” söz konusu değildir. Bu tür benzetmeler, ilmi mesnetten yoksun şehir efsaneleridir.
Osmanlı klasik mimarisinde, ibadethanelerin merkezi planlı ve kademeli yükselişleri dikkate alındığında, her klasik cami için bu benzetmeyi yapabilirsiniz. Ancak ibadethanenin “eteğe benzemesi” ne derecede mukaddesatımıza sığar, bunu okuyucularımızın vicdanına bırakıyorum.
Elbette Sinan, Kanuni’nin kızı Mihrimah için iki adet cami inşa etmiştir. Sinan, Sultan Selim için yarım düzine, Kanuni için ise onlarca camii ve sosyal mahiyetli yapılar inşa etmiştir. Sadece selatin camileri dediğimiz eserler için padişah fermanı gerekmektedir. Mesela, Azapkapı Sokullu, Kayseri Kurşunlu, Payas sokullu, Erzurum Lala Paşa ve daha pek çok Sinan tarafından inşa edilen eser için sultan fermanı bulunmamaktadır.
İki minare meselesine gelince;
Anadolu şehirlerinin pek çoğunda sultanlar adına inşa edilen camilerin de tek minareli olduğunu görüyoruz. Bu tamamen camiin şehir dokusu ile uyumu ile ilgili estetik bir konudur. Mihrimah’ın yalnızlığına yorulması da külliyen ilmi istinaddan yoksundur.
Elbette Sinan, bir bayan adına inşa edeceği camii zerafetine önem veriyordu. Özellikle Üsküdar Mihrimah Camii, gerek pencereleri, gerek sadeliği, gerekse zerafetiyle Klasik Osmanlı mimarisinin zirve eserlerinden biridir.
Mihrimah, 21 Mart’ta doğmuştur. Edirnekapı’da güneş batarken, Üsküdar’dan ay doğar. Sinan’ın bu dengeyi ayrlamış olması onun Mihrimah’a olan aşkını değil, ne derecede büyük bir usta ve astronom ilmiyle ne derece hemhal olduğunu gösterir.
Ayrıca Eminönü’ye yolunuz düşerse Rüstem Paşa Camii’ni de ziyaret edin. Çünkü Rüstem Paşa Mihrimah’ın eşidir. Şayet Sinan’ın mesleği dışında beşeri bir aşkı olsaydı, çinileri ve zerafetiyle yine bir şaheser olan Eminönü Rüstem Paşa Camii’ni bu kadar harika yapar mıydı?
Ayasofya’dan etkilenme elbette vardır. Bu etkilenme biçimi, 16. yüzyıl başlarında başlamıştır. Erken devirlerden itibaren iç mekanı genişletme ve aydınlık bir iç mekan elde etme çabası Selimiye Camii ile zirveye ulaşmıştır. Üstelik, Ayasofya kubbesi 40 direkle ayakta dururken, neredeyse aynı ebatlardaki Selimiye (Edirne) kubbesi sadece sekiz adet paye ile Ayasofya’ya meydan okumaktadır.
Yazınızda ele aldığınız “etekli bir kadın” benzetmesini hatırlayarak, bir hususu daha hatırladım: 1228 tarihli Niğde Alaaddin Camii’nin taçkapısı için de buna benzer bir benzetme yapılır ve çeşitli hikayeler anlatılır.
Selçuklu dönemi’nin anıtsal taçkapı mimarisini çok iyi tanıyan biri olarak tespitim şudur. Niğde Alaaddin Camii’nin taçkapısı doğu yönündedir. Kalenin topoğrafik yapısı bunu zaruri kılmıştır. Aynı şekilde Anadolu’daki herhangi bir kervansaray ya da medrese (mukarnaslı) taçkapısının yönünü doğuya çevirseniz yine ışık-gölge oyunlarıyla saçı örgülü bir kadın slüeti görebilirsiniz.
Başta da belirttiğim gibi, mimari miraslarımıza ve mukaadesatımıza yamanmaya çalışılan bu tür şehir efsaneleri bilimsellikten son derece uzaktır. Ayrıca bu eserlerin mimarlarına, banilerine iftira mahiyeti de taşımaktadır.

Mihrimah Sultan ile Rüstem Paşa’nın düğününde sünnet olanlar, Mihrimah Sultan’ın kardeşleri Şehzade Cihangir ile Şehzade Selim’dir.Bu yanlışı düzeltirseniz memnun olurum.